To Ισλαμικό Κράτος καταστρέφει την Παλμύρα. Το 2017, η UNESCO πέρασε ένα ψήφισμα από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για την πολιτιστική κληρονομιά και την απειλή της από τρομοκράτες και αντιμαχόμενες πλευρές.
Στην Ελλάδα, όταν ακούμε το ακρωνύμιο UNESCO, δηλαδή την Εκπαιδευτική, Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών, το μυαλό μας πάει σχεδόν αυτόματα στην προστασία των μνημείων ή στην ανάδειξη των τοποθεσιών της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Η αλήθεια είναι όμως ότι πρόκειται για τον μόνο διεθνή οργανισμό με τεράστιο έργο σε μία σειρά από τομείς που δεν έχουν περάσει από το μυαλό μας, όπως η άυλη πολιτιστική κληρονομιά, η διαφορετικότητα, η προστασία του περιβάλλοντος, η βιοηθική, το ντόπινγκ, η ισοτιμία στην εκπαίδευση.
Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, η UNESCO, που γεννήθηκε από τις στάχτες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, δίνει το παράδειγμα του εκσυγχρονισμού μέσα από νέες προτεραιότητες και πρακτικές αλλά και από τον στόχο της να γίνει ορατή και χρήσιμη στους νέους ανθρώπους. Πριν από λίγο καιρό επισκέφθηκε τη χώρα μας για να ηγηθεί σε μια άτυπη συνάντηση εθνικών επιτροπών, ο Ερίκ Φαλτ, ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής της UNESCO για θέματα Εξωτερικών Σχέσεων. Ο πεπειραμένος Γάλλος διπλωμάτης που είχε σπουδαίες θέσεις με θητεία σε πολλά μέρη του κόσμου, μίλησε στην «Κ» για το νέο πρόσωπο του Οργανισμού ενόψει της δεκαετίας 2020-2030.
«Στον Βορρά της υφηλίου, οι περισσότεροι άνθρωποι ταυτίζουν την UNESCO με την προστασία αρχαιολογικών περιοχών και μνημείων. Ομως η αλήθεια είναι ότι η μεγαλύτερη βαρύτητα στη δράση μας αλλά και το 60% του προϋπολογισμού μας είναι αφιερωμένα στο θέμα της εκπαίδευσης. Πολλές εθνικές επιτροπές μας ανά τον κόσμο μάλιστα δεν υπάγονται ούτε στα υπουργεία Πολιτισμού και Εξωτερικών αλλά σε αυτό της Παιδείας. Ετσι, στον παγκόσμιο Νότο μας ξέρουν καλύτερα γι’ αυτό και όχι τόσο για τα μνημεία» είναι οι πρώτες του κουβέντες.
«Κάποτε, το μεγαλύτερο πρόβλημα της UNESCO ήταν να γίνει αναγνωρίσιμη στα ΜΜΕ. Αυτό θα έλεγα ότι το έχουμε πια επιτύχει. Σήμερα θα έλεγα ότι στόχος μας είναι να κάνουμε γνωστό πως ο Οργανισμός ασχολείται με μία πληθώρα ζητημάτων σε αντίθεση με άλλους διεθνείς οργανισμούς κύρους που έχουν στην αρμοδιότητά τους έναν μονάχα τομέα» λέει ο κ. Φαλτ.
Ποια είναι λοιπόν μερικά από τα θέματα που περιλαμβάνει η νέα ατζέντα; «Θα σας αναφέρω ένα από τα πρόσθετα ζητήματα με τα οποία ασχολείται ο Οργανισμός τα τελευταία χρόνια και αυτό είναι η προσπάθεια να αποτρέψουμε νέους ανθρώπους από το να πέσουν στην παγίδα της έλξης του ακραίου εξτρεμισμού. Μπορεί η 11η Σεπτεμβρίου να αποτέλεσε την έναρξη αυτών των βίαιων τρομοκρατικών περιστατικών που συγκλόνισαν την υφήλιο, αλλά μόνον πρόσφατα έγινε η συνειδητοποίηση πως πρέπει να προφυλαχθεί η νεολαία από τους φανατικούς. Αλλο ένα ζήτημα που μας απασχολεί είναι η εκπαίδευση των προσφύγων. Δεν θα έλεγα ότι στο παρελθόν τα αντικείμενα αυτά δεν ήταν γνωστά, αλλά νομίζω ότι έχουν αποκτήσει μια βαρύτητα πλέον για εμάς.
»Μία ακόμα σοβαρή προτεραιότητα η διά βίου εκπαίδευση. Πρόκειται για έναν στόχο που έχουν αγκαλιάσει όλες οι κυβερνήσεις και που αναγνωρίζουν την τεράστια σημασία του. Από εκεί και πέρα είναι δική τους δουλειά και δικός τους σχεδιασμός πώς θα προχωρήσουν στην πράξη. Ο Οργανισμός μας μπορεί να προβάλει ορισμένα θέματα αλλά υπάρχει και η εθνική κυριαρχία στην πολιτική», υπογραμμίζει ο Γάλλος διπλωμάτης.
Ενημέρωση «στη γλώσσα του Διαδικτύου»
Μπορεί η UNESCO να μη διαθέτει στρατό, όπως οι κυανόκρανοι του ΟΗΕ, όμως έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει διεθνή εμβέλεια μέσα από πρωτοβουλίες άλλου είδους: πρόσφατα πέτυχε μια σπουδαία νίκη στο θέμα της διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς με το ψήφισμα που αφορά το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για την καταδίκη του εμπορίου αρχαιοτήτων από οργανώσεις όπως η Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος ώστε να χρηματοδοτήσουν τις επιχειρήσεις τους. «Είναι και αυτό ένα είδος νίκης που προέρχεται από την πειθώ και τη διπλωματία» λέει ο Γάλλος.
Οπως υπογραμμίζει, πάντως, ο κ. Φαλτ, το πιο σπουδαίο για έναν τέτοιο οργανισμό είναι κάθε τόσο να επινοεί εκ νέου τον εαυτό του και να προσαρμόζεται στις ανάγκες των εποχών. Δηλαδή να έχει στραμμένο το βλέμμα στο μέλλον και στα νέα δεδομένα ενός κόσμου που αλλάζει: «Σήμερα, η νεολαία έχει έρθει στο κέντρο των δράσεών μας πολύ περισσότερο από όσο στο παρελθόν. Ας πάρουμε ως παράδειγμα την Ελλάδα. Αν κοιτάξει κανείς τα στατιστικά στοιχεία, θα διαπιστώσει ότι η χώρα έχει μια νέα γενιά με καλό μορφωτικό επίπεδο, που όμως η πλειονότητά της δεν μπορεί να βρει δουλειά. Οταν είσαι έξω από τον εργασιακό στίβο, η ένταξη στην κοινωνία είναι δυσκολότερη. Εχουμε λοιπόν συνειδητοποιήσει ότι αν δεν κάνουμε περισσότερα πράγματα για τη νέα γενιά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σε κάθε χώρα, τότε θα σβήσουμε ως οργανισμός στο μέλλον».
Ετσι, τα τελευταία χρόνια η UNESCO έχει ενισχύσει την παρουσία της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, φροντίζει να ενημερώνει τους νέους «στη γλώσσα του Διαδικτύου», ανέλαβε πρωτοβουλίες που αφορούν τη νεολαία και τα μνημεία, ενώ έχει αλλάξει πολύ και τον τρόπο που αναζητεί οικονομικούς πόρους, βάζοντας στο παιχνίδι και την εντονότερη αναζήτηση χορηγιών από ιδιώτες.
Οσο για τον Ερίκ Φαλτ, καταλαβαίνει περισσότερο απ’ όλους πόσο έχει αλλάξει η κατάσταση. Ενα μήνυμα του νεαρού γιου του στο κινητό του τον Νοέμβριο του 2015 σχεδόν του έσωσε τη ζωή. Ηταν το βράδυ της επίθεσης στο Μπατακλάν, δίπλα στο οποίο μένει ο διπλωμάτης. Τα νέα του τρομοκρατικού χτυπήματος κυκλοφόρησαν στο Facebook πριν βγουν στις ειδήσεις και ο γιος ειδοποίησε τον πατέρα του να μην επιστρέψει σπίτι αλλά να κατεβεί στην προηγούμενη στάση του μετρό...
